Giữa những đô thị sầm uất và hiện đại của Trung Quốc vẫn còn tồn tại những ngôi nhà cổ kính tứ hợp viện, mang đậm dấu ấn lịch sử và văn hóa. Không chỉ là kiến trúc truyền thống, loại hình nhà ở này còn phản ánh trật tự, hòa hợp và lối sống xưa của người Trung Hoa. Trong bài viết này, hãy cùng World eSIM Việt Nam tìm hiểu về kiến trúc, lịch và 5 địa điểm tham quan nhà tứ viện đẹp nhất.
Tứ hợp viện là loại hình kiến trúc gì ở Trung Quốc?
Tứ hợp viện là gì? Tứ hợp viện (tiếng Trung: 四合院) hay còn gọi là tứ hợp phòng, là kiểu kiến trúc dân gian truyền thống phổ biến ở vùng Hoa Bắc, đặc biệt là tại Bắc Kinh. Đúng như tên gọi, “tứ” nghĩa là bốn, “hợp” là bao quanh, “viện” là sân, toàn bộ công trình được xây dựng theo hình vuông khép kín hình chữ “口” (khẩu).
Tứ hợp viện được bao quanh bởi tường và bình phong, tạo không gian kín đáo, yên tĩnh cho sinh hoạt gia đình. Cửa chính chỉ mở khi có việc quan trọng, thể hiện lối sống khép kín và coi trọng gia đình. Ở một số gia đình, đây còn là nơi ở của nhiều thế hệ, gắn kết các thành viên.
Hiện nay, nhiều tứ hợp viện vẫn được bảo tồn, trở thành địa điểm tham quan văn hóa đặc sắc. Du khách có thể tìm hiểu thêm các tour du lịch Trung Quốc 4 ngày 3 đêm để trải nghiệm trực tiếp kiến trúc cổ kính này.
Cấu trúc và quy mô của nhà Tứ hợp viện
Cùng tìm hiểu cấu trúc và quy mô đặc trưng của nhà tứ hợp viện để thấy cách bố trí sân, nhà và các khu chức năng trong kiến trúc nhà ở.
Quy mô của một Tứ hợp viện
Thời xưa, các gia tộc quyền quý hoặc giàu thường xây dựng những “đại hợp viện” quy mô lớn, gồm 3, 5, thậm chí 7 đến 9 sân liên hoàn. Mỗi sân được bao quanh bởi bốn dãy nhà, tạo thành các cấp độ “nhất tiến”, “nhị tiến”, “tam tiến”… Trong khi đó, các hộ dân bình thường chỉ sở hữu một tứ viện nhỏ hơn, với một khoảng sân vừa đủ phía trước.
Kiến trúc tứ hợp viện có thể chia thành nhiều dạng khác nhau dựa trên số lượng sân và bố cục tổng thể:
- Tứ hợp viện 1 sân: Bố cục hình chữ “口” (khẩu), còn gọi là Nhị tiến Nhất viện.
- Tứ hợp viện 2 sân: Bố cục hình chữ “日” (nhật), còn gọi là Tam tiến Nhị viện.
- Tứ hợp viện 3 sân: Bố cục hình chữ “目” (mục), còn gọi là Tứ tiến Tam viện.
Cấu trúc của một Tứ hợp viện
Dù quy mô mỗi tứ hợp viện có thể khác nhau nhưng bố cục tiêu chuẩn vẫn được giữ nguyên. Cụ thể:
- Chính phòng (hướng Bắc): Là không gian trung tâm, dành cho chủ nhà hoặc trưởng bối sinh sống. Khu nhà này được xây trên nền cao, rộng rãi, hướng Nam để đón ánh sáng và tránh gió lạnh mùa đông.
- Sương phòng (phía Đông và Tây): Là nơi sinh sống của con cháu hoặc thành viên gia đình.
- Đảo tọa (phía Nam): Thường dùng làm khu phụ trợ, nơi ở của gia nhân hoặc kho chứa đồ.
Cửa chính thường lệch về hướng Đông Nam, vị trí được xem là cát theo phong thủy. Ngay sau cửa là bức bình phong dùng để che tầm nhìn từ ngoài và mang ý nghĩa trấn trạch, bảo vệ sự riêng tư và bình an cho gia chủ.
Khoảng sân trung tâm là nơi sinh hoạt chung, tụ họp, vui chơi và tổ chức các hoạt động gia đình. Đồng thời, sân giúp điều hòa ánh sáng và không khí cho toàn bộ tứ hợp phòng.
Tứ hợp viện có từ bao giờ? Lịch sử hình thành và phát triển
Lịch sử tứ hợp viện có từ hơn 3.000 năm trước, là một trong những kiến trúc dân gian cổ xưa và tiêu biểu của Trung Hoa. Loại hình kiến trúc này xuất hiện từ thời Tây Chu. Ban đầu, đây là kiểu nhà đơn giản nhưng có bố cục khép kín.
Đến thời Hán, tứ hợp phòng bắt đầu áp dụng nguyên lý phong thủy. Gia chủ đã quan tâm đến việc chọn hướng nhà, vị trí các gian phòng đến sắp xếp không gian sống, đều tuân theo âm dương – ngũ hành. Qua các triều đại Đường – Tống – Nguyên, kiến trúc này dần được chuẩn hóa và hình thành các khu dân cư khép kín quy mô lớn tại Bắc Kinh.
Thời Minh – Thanh, tứ hợp viện đạt đến đỉnh cao về tinh xảo và thẩm mỹ. Kiến trúc Minh thiên về mạch lạc, thực dụng, còn Thanh cầu kỳ, trang trí công phu với mái cong, chi tiết chạm khắc và phân khu chức năng rõ ràng.
Ý nghĩa phong thủy và văn hóa của Tứ hợp viện
Tứ hợp viện không chỉ là kiểu nhà ở mà còn là biểu tượng của nếp sống gia đình truyền thống Trung Hoa, nơi nhiều thế hệ cùng sinh sống và gắn bó với nhau. Khoảng sân trung tâm vừa là nơi sinh hoạt chung, tiếp khách, tổ chức lễ nghi, vừa cân bằng ánh sáng và điều hòa không khí.
Mặc dù thiết kế chưa hoàn toàn theo tiêu chuẩn hiện đại, nhưng bố cục rõ ràng và sắp xếp theo từng tầng thể hiện tư tưởng “tôn ti trật tự” trong Nho giáo, biến tứ hợp viện trở thành biểu tượng văn hoá.
Trên hành trình khám phá kiến trúc và văn hóa Trung Hoa, du khách còn có thể trải nghiệm nhiều điểm đến thú vị khác như Tân Cương. Vùng đất nổi tiếng với những cảnh quan thiên nhiên hùng vĩ, nền văn đa dạng và ẩm thực phong phú.
Top tứ hợp viện nổi tiếng nhất Trung Quốc nên ghé thăm
Để tham quan nhà tứ hợp viện hiện đại tại Trung Quốc, du khách có thể đến các địa điểm sau:
Bảo tàng Tống Khánh Linh
- Địa chỉ: Số 46, Hậu Hải Bắc Yến, quận Tây Thành, Bắc Kinh, Trung Quốc
- Thời gian mở cửa: Tháng 4 – Tháng 10: 09:00 – 17:30 | Tháng 11 – Tháng 3: 09:00 – 16:00
- Giá vé tham quan: 20 CNY (~75.000 VND)/người
Ẩn mình bên bờ Hậu Hải thơ mộng, Bảo tàng Tống Khánh Linh tọa lạc trong một tứ hợp viện Bắc Kinh cổ kính. Nơi đây từng là dinh thự hoàng gia thời Thanh, gắn với những năm cuối đời của bà Tống Khánh Linh. Hiện nay, bảo tàng lưu giữ hơn 400 bức ảnh và 300 hiện vật, tái hiện cuộc đời và sinh hoạt của bà.
Nhà của nhà thơ Quách Mạt Nhược
- Địa chỉ: 18 Qianhai W St, Xicheng District, Bắc Kinh, Trung Quốc
- Thời gian hoạt động: 09:00 – 16:30 (đóng cửa Thứ Hai hàng tuần)
- Giá vé tham quan: 10–20 CNY (~37.000–74.000 VND)
Tứ hợp viện của Quách Mạt Nhược, tọa lạc bên bờ Thập Sát Hải, từng là khu vườn của Hòa Thân, trang trại ngựa của Cung Thân Vương và là nơi nhà văn sống và sáng tác trong 15 năm cuối đời.
Từ 1988, nơi đây trở thành điểm đến tham quan của hàng nghìn du lịch. Nơi lưu giữ cuộc sống và tác phẩm thơ văn với căn phòng làm việc, phòng ngủ nguyên vẹn, bản thảo, … gợi nhớ tình yêu văn chương và đất nước của tác giả.
Khu phố cổ Hutong
- Địa chỉ: Bắc Kinh, Trung Quốc
Khu phố cổ Hutong ở Bắc Kinh nổi bật với những con hẻm quanh co và các ngôi nhà cổ hàng trăm năm tuổi. Các căn nhà tại đây được xây dựng theo kiến trúc tứ hợp phòng truyền thống. Mỗi viên gạch, ngói âm dương đều phản ánh lịch sử và đời sống của nhiều thế hệ người Bắc Kinh.
Bảo tàng Lỗ Tấn
- Tên địa điểm: Bảo tàng Lỗ Tấn
- Địa chỉ: Số 19, ngõ 2 Công Môn Khẩu, Quận Tây Thành, Bắc Kinh, Trung Quốc
- Thời gian hoạt động: 09:00 – 15:30
Bảo tàng Lỗ Tấn được thành lập năm 1956, là nơi lưu giữ những năm tháng cuối đời và tác phẩm của nhà văn. Đây là địa điểm tham quan tứ hợp viện có giá trị lịch sử và văn học cao và thu hút hàng nghìn du khách.
Phía Bắc căn nhà là nơi sinh sống và sáng tác còn phía Nam là phòng tiếp khách. Phòng tiếp khách trưng bày hàng nghìn bản thảo, ảnh tư liệu quý, giúp du khách sống lại cuộc đời và sự nghiệp của một đại văn hào Trung Quốc.
Cung điện của Hoàng tử Cung (Prince Gong Mansion)
- Địa chỉ: Số 17 Phố Tiền Hải Tây, Quận Tây Thành, Bắc Kinh, Trung Quốc.
- Thời gian hoạt động: 8:30 – 17:30 (đóng cửa Thứ Hai hàng tuần)
- Giá vé tham quan: 40 CNY (~147.000 VND)/ người
Phủ Cung Vương là khu dinh thự hoàng gia lớn nhất và được bảo tồn nguyên vẹn nhất thời nhà Thanh. Cung điện gắn liền với bi kịch của Hòa Thân và sau này là nơi sinh sống của Cung Vương, hoàng thân quyền lực cuối triều đại.
Xây dựng từ năm 1777 theo lối kiến trúc tứ hợp phòng, phủ vừa là kiệt tác thẩm mỹ vừa phản ánh cuộc sống xa hoa và quyền lực của tầng lớp quý tộc phong kiến.
Ngoài tứ hợp viện ở Bắc Kinh, du khách còn có thể chiêm ngưỡng vẻ đẹp cổ kiến tại Phượng Hoàng Cổ Trấn, nơi lưu giữ nhiều giá trị văn hóa Trung Hoa.
Kinh nghiệm tham quan tứ hợp viện Bắc Kinh
Để giúp bạn chuẩn bị tốt hơn cho chuyến tham quan tứ hợp phòng Bắc Kinh, dưới đây là một số gợi ý hữu ích dành cho bạn:
- Theo dõi thời gian mở cửa và giá vé: Trước khi đi, hãy kiểm tra thông tin cập nhật về giờ mở cửa và giá vé của các tứ hợp phòng để lên kế hoạch tham quan hợp lý.
- Chọn trang phục phù hợp: Nên mặc trang phục thoải mái, dễ di chuyển và phù hợp với thời tiết để tận hưởng chuyến tham quan một cách trọn vẹn.
- Chuẩn bị eSIM: Để thuận tiện trong việc liên lạc và tra cứu thông tin, bạn có thể chuẩn bị eSIM Trung Quốc.
- Lựa chọn phương tiện di chuyển: Bắc Kinh có hệ thống giao thông công cộng phát triển, bạn có thể sử dụng tàu điện ngầm hoặc xe buýt để di chuyển giữa các điểm tham quan.
- Mua quà lưu niệm Trung Quốc: Một số món quà tặng cho người thân như: trà Phổ Nhĩ, lụa Tô Châu, tranh thư pháp hay quạt giấy. Bạn cần tránh chọn các món đồ cổ gốm sứ vì rất dễ mua phải hàng giả, kém chất lượng.
Kết nối dễ dàng, khám phá Trung Quốc trọn vẹn cùng World eSIM Việt Nam
Một trong những khó khăn khi du lịch Trung Quốc là nhiều ứng dụng và website phổ biến bị chặn, khiến việc tra cứu thông tin, đặt vé, gọi xe hay liên lạc với người thân trở nên khó khăn. Điều này đã gây phiền phức và làm gián đoạn trải nghiệm du lịch, nhất là với những ai phụ thuộc vào Internet để lên kế hoạch, tìm đường hay đặt dịch vụ.
World eSIM Trung Quốc là giải pháp tiện lợi, giúp bạn kết nối mạng 4G/5G xuyên suốt mà không cần tháo lắp SIM vật lý. Với đa dạng gói cước linh hoạt, bạn có thể truy cập Internet ổn định, tra cứu địa điểm, chia sẻ khoảnh khắc du lịch và liên lạc với người thân mọi lúc mọi nơi.
Như vậy, chúng ta vừa khám phá vẻ đẹp kiến trúc độc đáo của tứ hợp viện. Dù trải qua thời gian, loại hình kiến trúc này vẫn là minh chứng sống cho sự tinh tế, bền vững và giá trị văn hóa Trung Quốc, đồng thời là nguồn cảm hứng cho các công trình hiện đại ngày nay.
Câu hỏi thường gặp về Tứ hợp viện
- Nhà Tam hợp viện là gì? Khác gì với Tứ hợp viện?
Nhà tam hợp viện có ba gian nhà hình chữ U xung quanh sân, không khép kín. Còn tứ hợp viện có bốn dãy nhà bao quanh sân trung tâm, khép kín hơn. Tam viện thường cho dân thường còn tứ viện dành cho quý tộc, quan lại.
- Tứ hợp viện có được xem là nhà cổ Bắc Kinh không?
Có, tứ hợp phòng là một trong những kiểu nhà cổ điển đặc trưng của Bắc Kinh, phản ánh kiến trúc và văn hóa truyền thống.
- Du khách nên tham quan tứ hợp viện vào thời điểm nào trong năm?
Nên tham quan tứ hợp viện vào mùa thu (tháng 9-11) hoặc mùa xuân (tháng 3-5). Ngoài ra, tìm hiểu nên đi du lịch Trung Quốc vào tháng mấy sẽ giúp bạn lựa chọn thời điểm lý tưởng cho chuyến đi.
